به مناسبت سالروز وحدت حوزه و دانشگاه
از خجسته‌ترین پیامدهای انقلاب اسلامی، وحدت حوزه و دانشگاه است. طرح مسئله وحدت حوزه و دانشگاه را می‌توان از آثار انقلاب فرهنگی دانست که با بهره‌گیری از رهنمودهای امام خمینی رحمه الله در سال 59 آغاز گردید. انقلاب فرهنگی هم چنان‌که حضرت امام رحمه الله در پیام نوروزی سال 59 اعلام فرمود، گسترش پژوهش‌های علمی و معارف بلند و عمیق اسلام را به‌عنوان هدف اصلی دنبال می‌نمود. این آرمان بلند، دانشگاه و حوزه را برای تلاش مشترک به‌سوی هم کشاند و در فضای سیاسی آن زمان، باب مشارکت و وحدت حوزه و دانشگاه را باز کرد.
بیست و هفتم آذرماه، یادآور عروج سرخِ مجاهدی خستگی‌ناپذیر و عالمی ربانی، آیت اللّه مفتح، است که از پیشروان اندیشه وحدت حوزه و دانشگاه بود. این شهید والامقام درراه تحقق این اندیشه و آرمان بلند که از اندیشه بلند امام راحل رحمه الله برخاسته بود، تلاش‌های بی‌وقفه‌ای انجام داد. به‌پاس فعالیت‌های چشم‌گیر شهید مفتح درراه تحقق وحدت حوزه و دانشگاه لزوم ارتباط، همکاری و هم‌فکری این دو قشر اندیشمند، روز 27 آذر که سالروز شهادت دکتر مفتح نیز هست ـ روز وحدت حوزه و دانشگاه نام‌گذاری شده است.
یادی از شهید مفتح
شهید مفتح اندیشمندی بزرگ و عالمی متعهد بود. وی از محضر بزرگانی چون سید محمد حجت کوه کمری، بروجردی، سید محمد محقق (داماد)، علامه طباطبایی و امام خمینی رحمه الله بهره برد و خود مدرّسی بزرگ در حوزه گردید. آیت اللّه مفتح درحالی‌که در شهر قم به‌عنوان استادی بزرگ مطرح بود، پا به عرصه دانشگاه گذاشت. او همان‌گونه که در حوزه به درجه اجتهاد رسیده بود، در دانشگاه نیز موفق به اخذ درجه دکتری شد. دکتر مفتح پس از گذراندن دوره دانشگاه، علاوه بر تدریس در حوزه به تدریس در دبیرستان‌های شهر مقدس قم پرداخت.
جایگاه حوزه
حوزه‌های علمیه در جامعه دینی و نظام ما دارای جایگاهی بس مهم و والا هستند. نقش حوزه‌ها درحرکت اسلامی و تربیت جامعه بسیار حساس و سرنوشت‌ساز است. با نگاهی به تاریخ پرفرازونشیب کشورمان درمی‌یابیم که عالمان دینی همواره سرپرستی و هدایت جامعه را بر عهده داشته و در حوادث و به‌ویژه مبارزات مردم علیه طاغوت و حکومت‌های جایز زمان خویش، پیشاپیش مردم به قیام برخاسته‌اند. با پیروزی انقلاب و تشکیل حکومت اسلامی و پدید آمدن افق‌های تازه، مسئولیت سنگین‌تری بر عهده حوزویان قرارگرفته است.
جایگاه دانشگاه
دانشگاه همواره جایگاه آموزش و کاوش در حوزه اندیشه‌های علمی بوده است و رسالت بلند آنان سوق دادن جامعه به‌سوی مقاصد بلند فرهنگی و اجتماعی است. دانشگاهیان به‌عنوان روشن‌فکرانی که از افق بالاتری به جامعه می‌نگرند، می‌توانند در پیشبرد جامعه به‌سوی رشد و تعالی نقش بسیار مهمی ایفا نمایند.
نقش خطیر روحانی و دانشجو
در نظام گذشته تلاش‌های بسیاری برای منزوی کردن روحانیت و از سوی دیگر غربی کردن کشور و نهادهای فرهنگی و آموزشی، به‌ویژه دانشگاه‌ها، صورت پذیرفت. با پیروزی انقلاب و در سایه رهبری امام رحمه الله دو قشر روحانی و دانشجو برای پیروزی انقلاب اسلامی پیشگام گردیدند. روحانی و دانشجو با درک موقعیت حساس و مهم خود همواره نقش خود را در انقلاب حفظ کردند و پیشاپیش سایر اقشار برای ایفای مسئولیت‌های خویش وارد عمل شده‌اند. به دلیل اهمیت نقش این دو قشر در هدایت جامعه است که وحدت میان آن‌ها همواره مدّ نظر امام راحل رحمه الله و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بوده و هست.
وحدت حوزه و دانشگاه در کلام امام رحمه الله
امام خمینی رحمه الله، رهبر کبیر انقلاب، درباره ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه در بیاناتی فرموده‌اند: امروز یکی از ضروری‌ترین تشکل‌ها بسیج دانشجو و طلبه است. طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاه‌ها باید با تمام توان خود در مراکزشان از انقلاب و اسلام دفاع کنند. فرزندان بسیجی‌ام در این دو مرکز، پاسدار اصول تغییرناپذیر نه شرقی نه غربی باشند، امروز دانشگاه و حوزه از هر محلی بیشتر به اتحاد و یگانگی احتیاج دارند.
همکاری درراه تحقق اسلام ناب
وحدت حوزه و دانشگاه راه برد اساسی امام خمینی رحمه الله برای تحقق اسلام ناب محمدی است و بدون این وحدت، انقلاب اسلامی کم‌فروغ است. هم‌چنین وحدت و همکاری این دو پایگاه فکری ـ فرهنگی جامعه، برای حفظ فرهنگی اصیل، در مقابل هجوم ارزش‌های غربی، ضروری است. وحدت و همکاری میان این دو نهاد، نه یک وحدت فیزیکی و شکلی، بلکه تقارب و یکی شدن در مبانی معرفت‌شناختی، ارزش‌های فرهنگی و دغدغه‌ها و حساسیت‌های سیاسی اجتماعی است؛ و همین حالت است که هر یک از این دو قشر را در جایگاه واقعی خود قرار داده است.
دشمنان وحدت
اگرچه درراه وحدت حوزه و دانشگاه تلاش‌های بسیاری صورت گرفته، اما کارشکنی‌های متعددی نیز درراه مقابله با این هدف شکل‌گرفته است. بدون شک هستند کسانی که می‌خواهند بار دیگر بین این دو مرکزِ ارزشمند و میان این دو قشر مهم و تأثیرگذار جدایی افکنند. کسانی که دشمنان نظام اسلامی را می‌شناسند نباید اجازه دهند تا غبار کدورت، فضای آکنده از مهر و جوّ و سالم علمی کشور را تیره و بیمار سازد. روز وحدت حوزه و دانشگاه فرصت خوبی است برای طرح مجدّد و عالمانه این موضوع و آسیب‌شناسی و آفت زدایی از این شجره طیبه و تحکیم یکی از بزرگ‌ترین آرمان‌های انقلاب اسلامی.
دشمنان وحدت در کلام حضرت امام خمینی رحمه الله
بنیان‌گذار انقلاب اسلامی که همیشه با نگاهی ژرف به مسائل می‌نگریست ـ جدایی حوزه و دانشگاه را توطئه استکبار می‌دانست. ایشان در سخنانی فرموده‌اند: حالا که می‌بینند یک تحولی پیداشده است، و دانشگاهی متمایل شده است به روحانی، و روحانی متمایل شده است به دانشگاهی و باهم هستند و می‌خواهند باهم کشور خودشان را به‌پیش ببرند، حالا شیاطین بیشتر در فکر هستند که روحانی را ازیک‌طرف بکوبند و دانشگاهی را ازیک‌طرف و فساد کنند بین این دو تا ... چشم‌هایتان را باید خیلی بازکنید. در این زمان چشم و گوش‌ها باید خیلی باز باشد که یک‌وقت می‌بینید از داخل خود دانشگاه و از داخل خود فیضیه شمارا به فساد می‌کشانند، شمارا به تفرقه می‌کشانند. این‌هایی که نمی‌خواهند این کشور یک کشور صحیح و سالم باشد و ارباب‌های آن‌ها که از اول هم نمی‌خواستند، نمی‌توانند ببینند که شما باهم مجتمع شدید و می‌خواهید باهم کارکنید ... آن‌ها درصدد این هستند که نگذارند شماها باهم باشید.
موانع وحدت
شاید نخستین مانع درراه وحدت حوزه و دانشگاه عدم وضوح و تبیین دقیق مفهوم آن نزد طرفین باشد. به نظر می‌رسد که این موضوع به‌صورت جدی بررسی نشده و در عوض، برخی نتایج علمی و احتمالی این وحدت درزمینهٔ های مختلف مورد تأکید بوده است. نبودِ همدلی و خوش‌بینی متقابل نیز می‌تواند مانع دیگری درراه وحدت حوزه و دانشگاه به شمار آید. موضع‌گیری‌ها و سخنان غیردوستانه برخی از طرفین به‌تدریج همدلی و خوش‌بینی متقابل را گم رنگ ساخته و می‌سازد. یکی دیگر از موانع وحدت، عدم شناخت دقیق از خصوصیات و توانایی‌های خود و طرف مقابل است. هرکدام از این موارد خود نیازمند بررسی جداگانه و دقیق است تا موانع وحدت و همدلی این دو قشر فرهیخته ازمیان‌رفته و پیوندهای دوستی و اتحاد، مستحکم‌تر گردد.
زمینه‌های وحدت
برای همکاری حوزه و دانشگاه زمینه‌های گسترده‌ای وجود دارد که به چند مورداشاره می‌کنیم. یکی از ملموس‌ترین و عینی‌ترین زمینه‌های تقارب و همکاری این دو نهاد اتخاذ شیوه‌های مشترک آموزشی ـ پژوهشی است. تبادل اطلاعات، تشکیل شبکه‌های مشترک پژوهشی ـ اطلاع‌رسانی، مبادله استاد و مدرّس و نیز ایجاد ارتباط سیاسی ـ فرهنگی می‌تواند سهم بسزایی در همکاری و وحدت حوزه و دانشگاه داشته باشد.
وحدت حوزه و دانشگاه در کلام رهبر
مقام معظم رهبری (دام عزه)، راه‌کارهای وحدت حوزه و دانشگاه را این‌چنین تبین کرده‌اند: در نظام اسلامی، علم و دین پابه پا باید حرکت کند. وحدت حوزه و دانشگاه یعنی این. وحدت حوزه و دانشگاه معنایش این نیست که حتماً بایستی تخصص‌های حوزه‌ای در دانشگاه و تخصص‌های دانشگاهی در حوزه دنبال بشود نه لزومی ندارد. اگر حوزه و دانشگاه به هم وصل و خوش‌بین باشند و به هم کمک بکنند و با یکدیگر همکاری نمایند، دو شعبه از یک مؤسّسه علم و دین هستند. این مؤسسه دو شعبه دارد: یک شعبه، حوزه‌های علمیه و شعبه دیگر، دانشگاه‌ها هستند ... طلاب و دانشجویان قدر یکدیگر را بدانند، با یکدیگر آشنا و مرتبط باشند، احساس بیگانگی نکنند. احساس خویشاوندی و برادری را حفظ کنند و روحانیون در دانشگاه‌ها عملاً کوشش کنند که نمونه‌های کامل عالم دین و طلبه علوم دینی را به طلاب و دانشجویان و دانشگاهیان ارایه بدهند و نشان دهند که هر دو، نسبت به یکدیگر، با حساسیت مثبت و باعلاقه همکاری می‌کنند. این، همکاری و وحدت حوزه و دانشگاه است. البته برای این کار باید برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی بشود.
گردآوری: مسعود ایرجی
