سالروز تولد فیلسوف بزرگ ری محمدبن زکریای رازی گرامی باد
محمد زَکَریای رازی (۲۵۱ ه.ق. - ۳۱۳ ه.ق.) پزشک، فیلسوف و شیمی‌دان ایرانی که آثار ماندگاری درزمینهٔ پزشکی و شیمی و فلسفه نوشته است و به‌عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسیدسولفوریک) مشهوراست.
به گفته جرج سارتن، پدر تاریخ علم، رازی «بزرگ‌ترین پزشک اسلام و قرون‌وسطی بود.» این دانشمند ایرانی ازآنجاکه کتاب‌های خود را به زبان عربی می‌نوشت، نزد غربیان به‌جالینوس عرب نیز مشهور بوده است.
به گفته جرج سارتن، پدر تاریخ علم، رازی «بزرگ‌ترین پزشک اسلام و قرون‌وسطی بود.» این دانشمند ایرانی ازآنجاکه کتاب‌های خود را به زبان عربی می‌نوشت، نزد غربیان به‌جالینوس عرب نیز مشهور بوده است.وی در شعبان سال ۲۵۱ هجری (۸۶۵ میلادی) در ری زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش در این شهر گذشت. چنین شهرت دارد که در جوانی عود می‌نواخته و گاهی شعر می‌سروده است. بعدها به زرگری و سپس به کیمیاگری روی آورد. وی در سنین بالا علم طب را آموخت. بیرونی معتقد است او در ابتدا به کیمیا اشتغال داشته و پس‌ازآن که در این راه چشمش در اثر کار زیاد با مواد تند و تیزبو آسیب دید، برای درمان چشم به پزشکی روی آورد.در کتاب‌های مورخان اسلامی آمده است که رازی طب را در بیمارستان بغداد آموخته است، در آن زمان بغداد مرکز بزرگ علمی دوران و جانشین دانشگاه جندی‌شاپور بوده است و رازی برای آموختن علم به بغداد سفر کرد و مدتی نامعلوم در آنجا اقامت گزید و به تحصیل علم پرداخت و سپس ریاست بیمارستان «معتضدی» را بر عهده گرفت. پس از مرگ معتضد خلیفه عباسی، به ری بازگشت و عهده‌دار ریاست بیمارستان ری شد و تا پایان عمر در این شهر به درمان بیماران مشغول بود. رازی در آخر عمرش نابینا شد، درباره علت نابینا شدن او روایت‌های مختلفی وجود دارد، بیرونی سبب کوری رازی را کار مداوم با مواد شیمیایی چون بخار جیوه می‌داند.رازی در تاریخی بین ۵ شعبان ۳۱۳ ه.ق. الی ۳۱۳ ه.ق. در ری وفات یافته است. مکان اصلی آرامگاه رازی نامعلوم است.
زکریای رازی، محمد بن زکریای رازی و داروسازی وآثارش
در دوران رازی تشریح جسد انسان رواج نداشت و این کار را ناپسند و خلاف آموزه‌های دینی می‌دانستند و عموماً به تشریح میمون می‌پرداختند. رازی در کتاب‌های خود ازجمله کتاب الکناش المنصوری از تشریح استخوان‌های و عضلات ، مغز، چشم، گوش، ریه، قلب، معده و کیسه صفرا و… سخن گفته است و طرز قرار گرفتن ستون فقرات و سوراخ‌ها و زائده‌های آن و نخاع شوکی را به‌خوبی شرح داده است. رازی نخستین پزشکی است که برخی از شعبه‌های اعصاب را در سر و گردن شناخته و پیرامون آن‌ها توضیحاتی داده است.
وی بسیاری از داروها را روی حیوانات امتحان کرده و اثرات آن‌ها را ثبت و تشریح کرده است و سپس برای بیماران تجویز می‌کرده است.
گرچه رازی به‌عنوان پزشک مشهور است اما بعضی از مورخان او را به نام «جراح» می‌شناسند. از مطالعه آثار وی چنین برمی‌آید که در جراحی صاحب‌نظر بوده است. وی درباره «سنگ کلیه‌ها و مثانه» کتابی نگاشته و در آن تأکید کرده است درصورتی‌که درمان سنگ مثانه با راه‌های طبی مقدور نباشد، باید به عمل جراحی پرداخت و در این کتاب از اسبابی که با آن عمل سنگ مثانه را انجام می‌داده، نام می‌برد. رازی اولین طبیبی است که در عالم طب از سل مفصلی انگشتان صحبت کرده است. در شکسته‌بندی و دررفتگی‌ها قدم‌هایی برداشته و آثاری از خود به‌جا گذاشته است.
زکریای رازی، محمد بن زکریای رازی و داروسازی وآثارش
رازی تحصیل شیمی را پیش از پزشکی شروع کرده است و در آن آثاری چشم‌گیر از خود برجا گذاشته است. عمدهٔ تأثیر رازی در شیمی طبقه‌بندی او از مواد است. او نخستین کسی بود که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی تقسیم کرد. وی پایه‌گذار شیمی نوین است؛ باوجودآنکه کیمیاگری را باور دارد. «هرچند که بعضی از کیمیاگران معاصر در ایران نوعی از تبدل ناقص فلزات را به طلا «تبدل رازی» می‌نامند. ولی چون رازی از دیدگاه مراحل بعدی علم در نظر گرفته شود، باید او را یکی از بنیان‌گذاران علم شیمی بدانیم.» در کتاب «سرّ الاسرار» او می خوانیم که مواد را به دو دسته فلز و شبه فلز (به گفته او جسد و روح) تقسیم می کند و اگر در این زمینه اشتباهاتی می کند، چندان گریزی از آن ندارد. برای نمونه جیوه را شبه فلز می خواند درصورتی‌که فلز بودن جیوه اکنون آشکار است.
کشف های بسیار به رازی نسبت داده می شود از جمله:
* رازی کاشف الکل است.
* از تأثیر محیط قلیایی بر کانه پیلیت، اسیدسولفوریک فراهم کرد و با داشتن اسیدسولفوریک بدست آوردن دیگر اسیدها آسان بود
* از تأثیر آب آهک بر نوشادور (کلرید آمونیوم)، اسید کلریدریک بدست آورد.
* با اثر دادن سرکه با مس، استات مس یا زنگار تهیه کرد که با آن ها را زخم را شستشو می دادند
* از سوزاندن زرنیخ، اکسید آرسنیک یا مرگ موش فراهم کرد
* برای نخستین بار از نارنج اسید سیتریک تهیه کرد.
* او نخستین پزشکی است که داروهای سمی آلکالوئیدی ساخت و از آن ها برای درمان بیمارانش بهره گرفت.
1399/6/5 12:41
